Właściwie ta notka, nie powstałaby gdyby nie pewien ślad. A dokładnie trop słowny, który powtórzył się dwukrotnie. Postać, której dotyczyć będzie tekst, została zapisana w annałach, jako Brytyjczyk, taką przynajmniej przywołuje ją wikipedia. Mowa tutaj o Royu Walenskym, ostatnim premierze Rodezji i znanym polityku.
Pierwszy ślad. Czytając kiedyś książkę, Briana Lappinga, End of Empire, wydaną w 1985 roku, natrafiłem na obszerne fragmenty, w których cytowane były słowa Walenskiego. W których to, starał się on podkreślić, swoje pochodzenie a przynajmniej to, że w części czuje się Polakiem. W upolowanej niedawno książce Andrew Marr’a A Mistory o Modern Britan , autor również, powołując się na kilka źródeł cytuje jego słowa:
Byłem trzynastym dzieckiem polskiego żyda, a czuje się w 50 procentach żydem, w 50 procentach Polakiem a w 100 procentach Brytyjczykiem.
Pytanie czy pojedyncze słowa, mogą stanowić źródło poszukiwań postaci? Ba, nawet insynuacji o pochodzeniu znanej osoby z naszej ojczyzny. Moim zdaniem, na pewno tak, bowiem elementy polskości, w życiorysach znanych osób mających realny wpływ na kształtowanie się historii świata są niezbyt naświetlone. Poza tym, skoro zacytowane wyżej słowa Walenskiego, miały taki wydźwięk. Myślę że nie wniósł by sprzeciwu, aby napisać o nim w polskim kontekście.
Mimo iż najpowszechniejsze źródło internetowe Wikipedia, nie wspomina o jego polskich korzeniach. To sprawa życiorysu jest sporna co uwydatniają źródła.
Sir Raphael „Roy” Walensky urodził się 20 stycznia 1907 roku a zmarł w 1991 roku. Był bohaterem tytułów prasowych pojawiających się na Wyspach latach 60-tych, ze względu na opór jaki podjął wobec Imperium, proponując niepodległość Rodezji.
Zanim do tego doszło, droga Walenskyego do sławy i stanowisk, była dosyć długa i mozolna.
Urodził się w Salisbury w Południowej Rodezji, obecnie Harare stolica Zimbabwe. Następnie przeprowadził się do Rodezji Północnej. Po ukończeniu szkoły w wieku 14 lat, rozpoczął pracę w rodezyjskiej kolei, gdzie po wielu latach awansował na inżyniera. W międzyczasie, trenował boks co zostało jego pasją do końca życia. Praca na kolei umożliwiła mu udział ruchu związkowym, czego uwieńczeniem było stanowisko przewodniczącego, potężnego jak na owe czasy, Eropejskiego Związkowego Ruchu Pracowników Kolei.
W 1938 roku został wybrany jako przedstawiciel rządu lokalnego w Północnej Rodezji. Dzięki czemu Walensky stworzył w 1941 roku Partię Pracy Północnej Rodezji. Od początku swojej pracy, był mocno zaangażowany w tworzenie struktur państwa Rodezji oraz Niasy.
Natomiast, państwo Rodezja stworzył Anglik Cecil John Rhodes, przedstawiciel wyższego stanu pochodzący z Hertfordshire. Którego, jak określają jego biografowie, „głowa pełna była brytyjskiego patriotyzmu, a kieszenie pełne złota pochodzącego z afrykańskiej gorączki złota”. Używając zdolności dyplomatycznych, gróźb, przekupstwa i wielkiego sprytu. Rhodes stworzył firmę, która uzyskała koncesję na eksploatację ziem, leżących w samym sercu Afryki. Federacja przyjęła początkowo nazwę Rodezji Południowej później Rodezji a obecnie Zimbabwe, Północna Rodezja była później Zambią, a Niasa został państwem o nazwie Malawi. Pierwotne terytoria Rodezji, zamieszkiwały wojownicze plemiona Matabele. Cecil Rhodes miał wizję, brytyjskiego terytorium, pod administracją zależną całkowicie od białych osadników. Co ciekawe Brytyjskie Imperium, nigdy nie wzięło pod kontrolę państwa Rhodesa, pozostawiając mu efektywną autonomiczność, przypieczętowaną ewentualną interwencją zbrojną wobec agresorów z zewnątrz.
Biali osadnicy głównie z Wielkiej Brytanii oraz Republiki Południowej Afryki, zakładali farmy oraz rozpoczynali eksploatację złóż, które były obfite na tych terenach. Całkowicie Brytyjska była Północna Rodezja, gdzie osiedlił się Walensky. Jednocześnie rejony te były niezwykle bogate w złoża miedzi, ale wobec pierwotnych mieszkańców nie prowadzono zbyt dyskryminacyjnej polityki rasowej. Południowa Rodezja, dużo bardziej konserwatywna (zresztą jej stolica Sailsbury została nazwana na cześć konserwatywnego premiera Anglii). Stworzono tam system segregacji rasowej, wzorowany na RPA, który zakładał między innymi pozbawienie praw do ziemi, wszystkich czarnoskórych mieszkańców.
Warto przywołać również znaczący fakt z życiorysu Walenskiego. Mimo iż stworzył partię pracy był przez całe życie zagorzałym anty-komunistą, co było cechą rodzinną Walenskych.
Rząd w Londynie rozważał w latach 50 bliski sojusz z Rodezją Północną i Południową, w obawie przed eskalacją napięć między osadnikami a ludnością rdzenną. Całej idei sprzeciwiał się Walensky. Bowiem jako współtwórca Rodezji Północnej, wyznawał zasadę równości praw wszystkich mieszkańców tego terytorium.
W 1953 Walensky wraz z premierem Południowej Rodezji Godfreyem Hugginsem , zawiązuje federację trzech państw. Rodezji Północnej i Południowej, oraz Niasy. Dzięki działaniom naszego rodaka, federacja przeżywała wówczas okres rozkwitu i dynamicznego rozwoju. Wszystko przebiegało bez większych politycznych zawirowań do momentu, kiedy Niasie pojawił się nacjonalista Hastings Banda, który zorganizował rewoltę przeciwko rządom federacji. Walensky postanowił wprowadzić stan wyjątkowy w Niasie. Co zakończyło się starciami, między wojskami rebeliantów a siłami rządowymi. A w efekcie sprowokowało reakcję rządu Jego Królewskiej Mości w Londynie. W rolę mediatora między nacjonalistami a rządem Walenskiego wkroczył premier Harold Macmillan, który dla ugaszenia konfliktu udał się do Federacji Rodezji (1960 r). W szeregu, przemówień które wygłosił między innymi w parlamencie, wykazał się skrajnym niezrozumieniem panującej tam sytuacji. Poza tym doprowadził wręcz do furii, Walenskiego, szeregiem wypowiedzi, które brały w obronę, ruch powołany przez Hastingsa. Tym bardziej że Londyn przyczynił się do uwolnienia z więzienia Hastingsa, oraz wprowadzenia dosyć osobliwej konstytucji, która dawała czarnoskórym szerokie i zupełnie nie uzasadnione prawa. Ale rząd Federacji Rodezji, obawiał się że w przypadku odrzucenia tych praw, nastąpi inwazja wojsk Brytyjskich.
Ostatecznie federacja trzech państw została rozwiązana w 1963 roku, jako skutek szeregu nacisków politycznych oraz destabilizacji postkolonialnych państw w Afryce.
Walensky po upadku federacji przeprowadził się do Rodezji Południowej, gdzie zaangażował się w nowy całkowicie niezależny ruch na rzecz niepodległości od Imperium – Rodezyjska Partia. W kolejnych latach, po przegranych wyborach o fotel przewodniczącego RP, wycofał się z życia politycznego. Jednak ciągle uważał że Rodezji należy się całkowita niepodległość.
Walensky mieszkał w Rodezji aż do momentu kiedy władzę w kraju przejął Robert Mugabe. Tego, nie mógł znieść i przeprowadził się do Anglii gdzie zmarł.
A Rodezja teraz Zimbabwe pod rządami Mugabe, szkoda słów, jest tylko cieniem potęgi stworzonej przez polskiego potomka. Wystarczy tylko dodać że za rządów Walenskiego, federacja była nazywana „spichlerzem Afryki”, dostarczającym w 65% zapotrzebowania na żywność mieszkańców tego kontynentu. Obecnie w Zimbabwe średnia długość życia to 37 lat, a co 5 osoba choruje na HIV.
